Militairen en Kolonialen

Het Nationaal Archief te ‘s-Gravenhage beheert vrijwel alle militaire stamboeken van het KNIL.

Stamboeken zijn registers waarin per militair, behalve enige persoonsgegevens, de informatie staat opgetekend betreffende indiensttreding en overplaatsing, eventuele bevorderingen, onderscheidingen en betrokkenheid bij gevechtshandelingen. Ook wordt aangegeven op welke wijze het dienstverband is beëindigd, zoals door afloop van de diensttijd, pensionering, overlijden, desertie of ontslag.

De stamboeken betreffende de periode 1815-1817 worden Controleboeken genoemd.

Die van de periode 1817-1940 Suppletiefolio’s. Deze Suppletiefolio’s werden uiteraard in Nederland bijgehouden, militaire gegevens werden opgetekend tot en met het moment van vertrek naar Nederlands-Indië. Eenmaal in Indië werden van de militair de gegevens naar Nederland opgestuurd. Dat veranderde op 1 januari 1832, toen ook in Oost-Indië militaire stamboeken werden aangelegd en bijgehouden, met de officiële naam Algemeen Stamboek Indië. Vanwege hun uiterlijke vorm worden die stamboeken ook wel aangeduid als de Linnen Banden.

In deze Linnen Banden werden militairen geregistreerd die in Nederland waren geworven, en tevens ook alle militairen die in Oost-Indië zélf waren geworven en opgeleid. Een groot probleem bij de raadpleging nu van de Linnen Banden is de materiële staat waarin zij zich bevinden, die uitgesproken slecht is. Deze zijn daarom voor het publiek niet meer ter inzage beschikbaar. Ze zijn overigens op 35 mm film gezet, zodat je toch de gegevens kunt overschrijven. De Linnen Banden zijn tot het voorjaar van 1898 aangelegd en later naar Nederland overgebracht. Van de oorspronkelijk 49 delen, zijn er nu nog 39 in het ARA beschikbaar. De inschrijvingen in de Linnen Banden bevatten doorgaans meer informatie dan die in de Suppletiefolio’s. Met enig geluk kun je dus gegevens vinden in zowel de Suppletiefolio’s als in de Linnen Banden.

De stamboeken die de inschrijvingen bevatten van de in Indië zelf aangenomen Europese en daarmee gelijkgestelde militairen, worden ook wel aangeduid als het Oost-Indisch Boek (afgekort: OIB).

Zo’n stamboek overigens heeft een kloek formaat, ongeveer 60 centimeter hoog en minstens een decimeter dik. Op het eerste schutblad staat (in grote gedrukte letters) de tekst: “Stamboek van de Onderofficieren en soldaten van het Koloniaal Werfdepot, die den 17e November 1894 met het Stoomschip Burgemeester den Tex naar Oost Indië zijn vertrokken”.

Verdeeld over twee bladzijden staan in acht kolommen met de hand geschreven gegevens van de betrokken militair. In het stamboek staan die kolommen uiteraard in verticale vorm naast elkaar, in verband met de ruimte hier plaats ik de kolommen onder elkaar.

Doorloopend nommer, is een volgnummer, niet zo van belang voor de stamboom.

Algemeen Stamboeknommer in Indië . Dit nummer is wel van belang: het verwijst naar de afzonderlijke series van de Linnen Banden, waarmee aanvullende gegevens gevonden kunnen worden.

Namen en voornamen:Deze kolom is vrij breed, met grote letters staan de achter- en voornamen vermeld.Namen der Ouders, Geboorteplaats, Datum van geboorte, laatste Woonplaats en Signalement.

Waar -hetzij binnen- of buitenlands- en wanneer in dienst getreden; omschrijving van het aangegaan akkoord, en de verdere militaire loopbaan.Bij het 2e Regt Infie den 6″ Maart 1894 ingedeeld als nummerverwisselaar

Een nummerverwisselaar was iemand die de dienstplicht van een ander overnam. Het is vergelijkbaar met een remplaçant bij de Nationale Militie. Hij kreeg daar een premie van fl.60,- voor. Een vrijwillig dienstverband duurde minstens zes jaar. Hij kon dus zowel in als buiten Europa ingezet worden. Een bedrag van fl.300,- stond gelijk met het jaarsalaris van een arbeider. En dat als handgeld!

Bijgewoonde veldtochten, bekomen wonden, uitstekende daden; wanneer en op welke wijze afgegaan.

Voll Stamb. Hier staan gegevens uit Oost-Indië; deze werden 1 keer per jaar met de boot meegestuurd naar Nederland en hier in het stamboek bijgeschreven. Dit duurde tot 01-01-1832, toen ook in Indië zelf stamboeken werden aangelegd. Gegageerd: een toekenning van een pensioen voor onderofficieren en minderen. Met een bedrag van fl. 260,- per jaar kon je redelijk leven.

Het Volledig Stamboeknummer verwijst naar een aantal series losbladige dienststaten die nog onder beheer staan van het Min. Van Binnenlandse Zaken

Aanmerkingen. deze laatste kolom van het stamboek werd een adres opgetekend van iemand, die verwittigd kon worden ingeval van overlijden.

Gebruikte bronnen:

Jan H. Kompagnie (eindred.), Soldaten Overzee, Onderzoeksgids. Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag, 1996.
Serie Weerzien met Indië, Waanders Uitgevers, Zwolle 1994.